- حجت کوهکمری (حُجْ جَ تِ کَ مَ)
سیدمحمد بن سیدعلی بن سیدعلی نقی بن محمد حسین کوهکمری الاصل تبریزی المنشاء نجفی التحصیل قمی الاقامه. از مبرزین طراز اول عصر حاضرما و از سادات دیه کوه کمر، از توابع تبریز و بصحت نسب و شرافت حسب در غایت شهرت، و معروف به حجت است. ونسب عالیش بسید محمد مصری ملقب به حجازی از اولاد علی الاصغر بن الامام السجاد (ع) میرسد. وی حاوی فروع و اصول و جامع معقول و منقول و فقیه کامل و عالم عامل و عابد و زاهد و محدث ثقه و رجالی و دارای کمالات نفسانی و حائز مقامات معنوی است و در مضمار مسابقت گوی سبقت از اکابر وقت ربوده و حاوی قدح معلی و مرجع تقلیدگروه انبوهی از شیعه و استاد الکل فی الکل میباشد وخلاصۀ ادوار زندگانی آن نابغۀ عصر را موافق آنچه بعد از درخواست این نگارنده مرقوم داشته اند زینت بخش اوراق مینماید، در بیست و نهم شعبان 1310 هجری قمری (غشی) در تبریز متولد و بعد از تحصیل ادبیات و مقدمات لازمه دیرگاهی در همان بلده به حوزۀ درس فقه و اصول و ریاضیات و معقول و طب قدیم و جدید حاضر و مقدار وافی از علوم جدید و متنوع را از اکابر علما و دانشمندان و فضلا فرا گرفت، و قسمت عمده تحصیلات فقهی و اصولی وی در خدمت والد معظم خود میباشد و بعد از تکمیل مقدمات و متون متداول به نجف اشرف مهاجرت فرمود، و درحوزۀ درس سیدمحمد کاظم یزدی تفقه نمود، و رجال و حدیث را از سیدابوتراب خوانساری اخذ و نیز فقه و اصول و حدیث و رجال را نزد شریعت اصفهانی و شیخ علی قوچانی و شیخ علی گنابادی و میرزا حسین نایینی و سیدمحمدفیروزآبادی و شیخ ضیاءالدین عراقی و دیگر اکابر وقت تکمیل کرد تا آنکه در نجف مریض و حسب الاحضار والد معظم خود عازم تبریز شد و بعد از وفات آقای سیدمحمد کاظم یزدی و شریعت اصفهانی باز به نجف مراجعت کرد و سالها به حوزۀ درس اساتید معظم حاضر شد و در خلال این احوال به تدریس و تصنیف اشتغال داشت تا آنکه از حضور حوزۀ اکابر مستغنی و در مسجد شیخ مرتضی انصاری و مقبرۀ میرزا محمد حسن شیرازی با کمال استقلال مشغول تدریس و مرجع استفاده جمعی وافر از افاضل اکابر بوده و اخیراً به یرقان و ورم کبد مبتلا و در نجف و کاظمین و بغداد بلوازم معالجه قیام تا آنکه تخفیف کلی حاصل کرد و باز به ایران مهاجرت فرمود، و از سال 1349 هجری قمری در قم اقامت گزیده و بتدریس فقه و اصول استدلالی خارجی پرداخت تا آنکه آقای حاج شیخ عبدالکریم حائری که رئیس وقت بود در 1352 وفات، و حسب التنصیص آن عالم ربانی، صاحب ترجمه در انجام تمامی امور مذهبی واقامۀ حوزه علمیۀ قم اهتمام تمام مبذول میدارند مشایخ روایت: آقای شیخ عبدالله مامقانی و شریعت اصفهانی و سیدحسن صدر و سیدابوتراب خوانساری و شیخ محمدباقربیرجندی و والد معظم خود. مشایخ اجتهاد و درایت: شریعت اصفهانی و حاج میرزا حسین نایینی و سیدمحمد فیروزآبادی و آقا ضیاء عراقی و غیر ایشان از دیگر اکابر وقت که بسط اسامیشان بطول انجامد و شرح حال هریک از ایشان در موقع مناسب از این کتاب نگارش یافته است.
مصنفات: 1- الاستصحاب. 2- البیع. 3- تنقیح المطالب المبهمه فی عمل الصور المجسمه. 4- جامع الاحادیث و الاصول. که تمامی احادیث شیعه را که در این زمان دسترس فرقۀ محقه تواند بود جامع، و بیان معانی و مقاصد و جمع مابین متناقضات آنها را مشتمل، و مطالب مهم رجالی و بیان حال اساتید اخبار را بطرزی بس عجیب محتوی است، و تمامی اهل علم را رهین منت خود فرموده است. 5- حاشیه الکفایه. 6- الصلاه. 7- لوامع الانوار الغرویه فی مرسلات الاّثار النبویه. 8- مستدرک المستدرک فی استدراک مافات عن صاحب المستدرک. 9- الوقف. که استدلالی و پر از جواهر و لاّلی است و غیر اینها که در موضوعات متنوعه بسیار و حواشی و تعلیقاتی بر کتب حدیث و رجال دارد. عم ّ صاحب ترجمه آقای سیدحسین آقاترک بعنوان کوهکمری معروف است، و پدر ایشان آقای سیدعلی آقا نیز از اکابر علمای تبریز و از تلامذۀحاج میرزا حبیب الله رشتی و فاضل ایروانی و فاضل شرابیانی میباشد و پس از آنکه تحصیلات لازمه را در نجف بپایان رسانیده و عازم ایران میبود، مورد تجلیل فاضل شرابیانی بود چنانکه با جمعی از طلاب و اکابر علما از نجف تاکوفه مشایعتش کرد و در کوفه با جمعی بیشمار در نماز اقتدایش کردند، و این رویه بجز حاج میرزارضا آقاامام جمعۀ تبریز درباره کسی معمول نبوده است. باری بعد از ورود به تبریز مشغول انجام همه گونه وظائف لازمۀ دینیه بود تا در 29 محرم 1360 هجری قمری (غشس) عازم دارالخلود و جنازه اش به قم نقل و در معبر مابین دو صحن شریف حضرت معصومه دفن گردید. (الذریعه 1: 193و 4:61) (ریحانه الادب). صاحب ترجمه در 1330 هجری شمسیدر قم وفات یافت و در مقبره ای که خود در مدرسه مخصوص خویش ساخته بود دفن گردید
مصنفات: 1- الاستصحاب. 2- البیع. 3- تنقیح المطالب المبهمه فی عمل الصور المجسمه. 4- جامع الاحادیث و الاصول. که تمامی احادیث شیعه را که در این زمان دسترس فرقۀ محقه تواند بود جامع، و بیان معانی و مقاصد و جمع مابین متناقضات آنها را مشتمل، و مطالب مهم رجالی و بیان حال اساتید اخبار را بطرزی بس عجیب محتوی است، و تمامی اهل علم را رهین منت خود فرموده است. 5- حاشیه الکفایه. 6- الصلاه. 7- لوامع الانوار الغرویه فی مرسلات الاّثار النبویه. 8- مستدرک المستدرک فی استدراک مافات عن صاحب المستدرک. 9- الوقف. که استدلالی و پر از جواهر و لاّلی است و غیر اینها که در موضوعات متنوعه بسیار و حواشی و تعلیقاتی بر کتب حدیث و رجال دارد. عم ّ صاحب ترجمه آقای سیدحسین آقاترک بعنوان کوهکمری معروف است، و پدر ایشان آقای سیدعلی آقا نیز از اکابر علمای تبریز و از تلامذۀحاج میرزا حبیب الله رشتی و فاضل ایروانی و فاضل شرابیانی میباشد و پس از آنکه تحصیلات لازمه را در نجف بپایان رسانیده و عازم ایران میبود، مورد تجلیل فاضل شرابیانی بود چنانکه با جمعی از طلاب و اکابر علما از نجف تاکوفه مشایعتش کرد و در کوفه با جمعی بیشمار در نماز اقتدایش کردند، و این رویه بجز حاج میرزارضا آقاامام جمعۀ تبریز درباره کسی معمول نبوده است. باری بعد از ورود به تبریز مشغول انجام همه گونه وظائف لازمۀ دینیه بود تا در 29 محرم 1360 هجری قمری (غشس) عازم دارالخلود و جنازه اش به قم نقل و در معبر مابین دو صحن شریف حضرت معصومه دفن گردید. (الذریعه 1: 193و 4:61) (ریحانه الادب). صاحب ترجمه در 1330 هجری شمسیدر قم وفات یافت و در مقبره ای که خود در مدرسه مخصوص خویش ساخته بود دفن گردید